Rodzice przed zapisaniem dziecka do przedszkola często obawiają się, że nie jest ono gotowe na takie wyzwanie. Jak rozwijać samodzielność u dzieci w wieku przedszkolnym, by rozwiać swoje obawy i wzmocnić pozytywne strategie adaptacyjne u naszego dziecka? Przede wszystkim warto przyzwyczaić potomka do pozostawania przez kilka godzin bez rodziców, pod opieką innej dorosłej osoby. Ważne jest także zachęcanie dziecka do podejmowania samodzielnych czynności związanych z ubieraniem się, jedzeniem czy higieną.

Odpowiednich bodźców do rozwoju emocjonalno-społecznego może dostarczyć także uczestnictwo w zajęciach edukacyjnych, gdzie dziecko przyzwyczaja się do organizacji zajęć, pracy w grupie i towarzystwa rówieśników. Dużą przewagę przy rozpoczęciu przygody z przedszkolem mają dzieci uczęszczające wcześniej do żłobka, jednak korzyści mogą przynieść także zajęcia dodatkowe poza placówką. 

Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka w wieku przedszkolnym? Niezmiernie ważne są odpowiednie postawy rodzicielskie wobec dziecka. Zauważono, że trudności z adaptacją mają dzieci otaczane przesadną opieką i troską, lub też wychowywane zbyt liberalnie. Rozwój dojrzałości przedszkolnej dziecka może wspomóc częstsze przebywanie z dorosłymi niebędącymi najbliższymi opiekunami, co może również przygotować rodziców na rozłąkę z ich potomkiem. Zachęcajmy także dziecko do oddalania się od rodzica (oczywiście nadal pozostając w bezpiecznej odległości) czy do inicjowania zabaw z innymi dziećmi. Ważna jest także praca z emocjami dziecka – rozmowy, ćwiczenia nazywania i opisywania emocji własnych i innych (np. postaci z bajek), otwarta komunikacja, pokazywanie dziecku swojego zrozumienia i akceptacji.

Jak wspierać samodzielność u przedszkolaka? Przede wszystkim pozwalając dziecku na podejmowanie samodzielnych prób wykonywania czynności samoobsługowych, pomagając mu jedynie na jego wyraźną prośbę. Warto również zaangażować dziecko w codzienne obowiązki – pomoc w zakupach, w kuchni czy sprzątaniu. Czynności wykonywane wspólnie z dzieckiem mogą trwać dłużej, powodować większy nieporządek, a nawet zniszczenia, jednak ważne jest, by mimo wszystko włączać dziecko w takie aktywności, powstrzymując swoją frustrację i godząc się z przebiegiem wykonywanej czynności. Przede wszystkim jednak należy pozwalać dziecku samodzielnie odkrywać świat i rozwiązywać problemy, nie wyręczać go we wszystkim i nie biec z pomocą, gdy nie jest ona wymagana. Istotna jest gratyfikacja i chwalenie dziecka, gdy podejmuje chociażby próby samodzielnego wykonania czynności czy zadania, co wzmacnia motywację dziecka. W adaptacji przedszkolnej ważna jest także regularność, stały rytm dnia i cykliczność codziennych obowiązków, co zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa.

Kluczowy we wspieraniu dziecka jest udział przedszkola. Brzezińska i in. (2012) w swoim badaniu ocenili, że jedynie 37,5% dzieci w wieku 3-4 lat stosuje w adaptacji do warunków przedszkolnych strategie adaptacyjne, pozostała część natomiast ma problemy z przystosowaniem się do nowej roli. W związku z tym niezmiernie ważne jest, by dopasować warunki funkcjonowania przedszkola do możliwości dzieci, biorąc pod uwagę:

• ich wcześniejsze doświadczenia, 
• zróżnicowanie środowisk rodzinnych i uwarunkowań kulturowych,
• ogólny indywidualny rozwój dzieci (tempo i rytm rozwoju, zróżnicowany poziom rozwoju, zróżnicowanie w obrębie grupy, specjalne zdolności czy potrzeby poszczególnych podopiecznych),
• konieczność stworzenia warunków do zabawy i uczenia się w grupie, a także swobodnego polisensorycznego eksplorowania oraz dokonywania wyborów przez dzieci (Krauze-Sikorska i Kuszak, 2014).

Przedszkole powinno stwarzać dziecku takie warunki, by jak najlepiej mogło ono spełnić swoje potrzeby, wykorzystać swoje możliwości rozwojowe i pokonywać ograniczenia. Dostarczane bodźce powinny także służyć wyrównywaniu braków wynikających z niedostatecznie stymulującego środowiska rodzinnego (Adamek, 2000). Przedszkole powinno więc zatrudniać wykwalifikowanych nauczycieli i specjalistów, a także posiadać programy nauczania zgodne z psychologią rozwoju dziecka, nastawione na stworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska ku spontanicznemu rozwojowi podopiecznych w ich własnym indywidualnym tempie (Brzezińska i in., 2012). 

Ważne jest również wybranie takiej placówki, która swoją ofertą będzie odpowiadała zarówno temperamentowi i potrzebom dziecka, jak i wymaganiom rodziców – oprócz tradycyjnych przedszkoli obecnie istnieją placówki oferujące dzieciom i rodzicom alternatywne metody nauczania, np. przedszkola Montessori czy bliskościowe, a także skierowane do dzieci wymagających wczesnego wspomagania rozwoju. Niezmiernie ważny jest kontakt rodziców z personelem przedszkolnym – taka współpraca nie tylko pozwala znaleźć najlepsze sposoby wspierania dziecka, ale także przyczynia się do budowania zaufania po obu stronach.

Mimo silnego wsparcia dziecka z różnych stron należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że ponad 60% dzieci w określonym czasie i zakresie może mieć problemy z adaptacją, co wpisuje się w normalny rozwój dziecka i radzenie sobie z wcześniej opisanym kryzysem rozwojowym.